بررسی اثر حفاظتی آنتی ونوم پلی والان و کوارستین بر تغییرات هموگرام و شکنندگی اسمزی گلبول‌های قرمز در پی تزریق سم کژدم Mesobuthus eupeus در موش صحرایی

    عقرب گزیدگی یکی از خطرهای کلان بهداشت و سلامت انسان و حیوانات به ویژه در مناطق گرمسیری است.  کژدم مزوبوتوس یوپئوس یکی از شش کژدم مهم و خطرناک در منطقه‌ی خوزستان و ایران است.  در این پژوهش، اثرات سم این کژدم بر تابلوی خونی و شکنندگی اسمزی گلبول‌های قرمز (OF) و همچنین مقایسه‌ی کارایی آنتی‌ونوم پلی‌والان و ماده‌ی آنتی‌اکسیدان کوارستین در حفاظت از گلبول‌های قرمز در موش صحرایی مورد بررسی قرار گرفته‌اند.  تعداد 90 سر موش صحرایی نر نژاد ویستار به طور تصادفی به 5 گروه دسته‌بندی شدند.  گروه 1 (کنترل) سرم فیزیولوژی، گروه 2 سم کژدم، گروه3 سم و آنتی‌ونوم، گروه 4 سم و کوارستین و گروه 5 سم و آنتی‌ونوم و کوارستین را به صورت درون صفاقی دریافت کردند.  خون‌گیری از درون قلب در زمان‌های 1، 3 و 24 ساعت پس از تزریق سم و در هر بار از 6 سر موش صحرایی انجام گرفت.  یافته‌های به دست آمده از هموگرام نشان‌دهنده‌ی کاهش غیرمعنی‌دار شاخص‌های اریتروسیتی شامل PCV و Hb، 24 ساعت پس از تزریق سم در گروه‌های 2 و 4 بود.  ولی در گروه‌های 3 و 5 با تجویز پادزهر چنین کاهشی دیده نشد.  همچنین در گروه‌های دریافت‌کننده‌ی سم (2، 3، 4 و 5) افزایش معنی‌دار در شمار پلاکت‌ها، یک ساعت پس از تزریق و افزایش معنی‌دار شمار نوتروفیل‌ها و کاهش لنفوسیت‌ها، 3 ساعت پس از تزریق مشاهده گردید.  میزان شکنندگی اسمزی گلبول‌های قرمز در کلیه‌ی گروه‌های دریافت کننده‌ی سم، افزایش یافت و این افزایش در رقت‌های 45/0، 40/0 و 35/0 درصد بافر نمکی، نسبت به گروه کنترل معنی‌دار بود (05/0p<).  بنابراین می‌توان چنین نتیجه‌گیری کرد که سم کژدم مزوبوتوس یوپئوس سبب افزایش شکنندگی اسمزی گلبول‌های قرمز و نیز نوتروفیلی می‌گردد.  همچنین تجویز آنتی‌ونوم و یا کوارستین به طور جداگانه یا همزمان در دوز و زمان به کار رفته در این مطالعه، اگر چه در بهبود شاخص‌های اریتروسیتی مؤثر است، اما نمی‌تواند از افزایش شکنندگی اسمزی گلبول‌های قرمز و تغییرات لکوگرام در پی تزریق سم جلوگیری نماید.